Antykoncepcja hormonalna

Antykoncepcją określa się postępowanie mające na celu zapobieganie niepożądanej ciąży. Antykoncepcja hormonalna polega na stosowaniu środków, które blokują wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za owulację, a także powodują zmiany w śluzie szyjkowym oraz błonie śluzowej macicy i jajowodów.

Stosowane są preparaty dwuskładnikowe, zawierające gestagen i estrogen oraz jednoskładnikowe, zawierające tylko gestagen (tzw. minipigułki). Obecnie na rynku dostępne są preparaty zawierające 21 tabletek, po przyjęciu których należy zrobić 7-dniową przerwę, a także zawierające 28 tabletek, które nie wymagają przerwy w stosowaniu. Do innych metod antykoncepcji hormonalnej należy także plaster naklejany na skórę raz w tygodniu oraz pierścień dopochwowy, który kobieta zakłada sama raz w miesiącu.

Przed doborem tabletki antykoncepcyjnej konieczne jest wykluczenie chorób będących przeciwwskazaniem do tej metody oraz wykonanie następujących badań:

  • ocena masy ciała, wzrostu i ciśnienia tętniczego pacjentki
  • badanie ginekologiczne
  • cytologia szyjki macicy
  • badanie piersi
  • ocena we krwi pacjentki wskaźników wydolności wątroby, układu krzepnięcia oraz poziomu lipidów.

Poszczególne środki antykoncepcyjne różnią się zawartością hormonów. Lekarz ginekolog, po wykluczeniu przeciwwskazań, dobiera preparat antykoncepcyjny na podstawie zebranego od pacjentki wywiadu oraz wyników przeprowadzonych badań lekarskich i badań dodatkowych. Jednym z przeciwwskazań do tej metody zapobiegania ciąży jest palenie papierosów, szczególnie przez pacjentki powyżej 35. roku życia.

Antykoncepcyjne metody hormonalne przeznaczone dla kobiet są bardzo skuteczne, pod warunkiem ich systematycznego przyjmowania. Należy mieć świadomość, że leczenie antybiotykami może obniżyć skuteczność hormonalnej antykoncepcji, dlatego też konieczne jest wówczas stosowanie dodatkowej mechanicznej metody antykoncepcji (np. prezerwatywy) do końca danego cyklu. Wbrew obiegowej opinii nie zaleca się przerw w stosowaniu antykoncepcji hormonalnej, jeżeli nadal istnieje potrzeba zapobiegania ciąży.

Oprócz skuteczności w zapobieganiu ciąży do innych zalet antykoncepcji hormonalnej należy odwracalność efektu antykoncepcyjnego, zmniejszenie krwawień miesiączkowych i dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, a także zmniejszenie ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej, torbieli jajnika, raka jajnika oraz raka endometrium.

Decydując się na antykoncepcję hormonalną kobieta musi mieć także świadomość jej możliwych działań niepożądanych, choć nie u każdej pacjentki one wystąpią. Wzrasta m.in. ryzyko zapalenia pochwy, krwawień międzymiesiączkowych, bólów głowy, obrzmienia piersi, zwiększenia masy ciała, obniżenia libido czy rzadziej powstania zakrzepów i zatorów. U kobiet przyjmujących hormonalne środki antykoncepcyjne nieznacznie częściej diagnozowany jest rak piersi i rak szyjki macicy, dlatego tak ważne są w tej grupie pacjentek coroczne kontrolne badania USG piersi oraz cytologiczne szyjki macicy.

Jeżeli pacjentka przez dłuższy czas źle toleruje dany preparat antykoncepcyjny, konieczna może być zmiana tabletki, a czasami nawet rezygnacja z tej metody antykoncepcji.